Ngữ cảnh là một khái niệm quan trọng được học trong môn Ngữ văn. Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về “Soạn bài Ngữ cảnh” để có cái nhìn rõ ràng hơn về kiến thức này.
Nội dung này rất hữu ích cho các bạn học sinh lớp 11 muốn tìm hiểu sâu về ngữ cảnh. Hãy cùng khám phá các thông tin chi tiết trong tài liệu được giới thiệu bên dưới.
Soạn bài Ngữ cảnh – Mẫu 1
I. Khái niệm
Ngữ cảnh được hiểu là bối cảnh của ngôn ngữ, nơi mà người nói (người viết) sử dụng lời nói phù hợp và người nghe (người đọc) dựa vào đó để hiểu đúng ý nghĩa của lời nói.
II. Các nhân tố của ngữ cảnh
1. Nhân vật giao tiếp
- Người nói (người viết) có thể tham gia giao tiếp với một hoặc nhiều người khác (còn được gọi là nhân vật giao tiếp).
- Các nhân vật giao tiếp có mối quan hệ tương tác và đóng vai trò người nói (người viết) hoặc người nghe (người đọc).
- Quan hệ giữa các nhân vật giao tiếp và vị trí của họ tác động đến nội dung và hình thức của câu văn.
2. Bối cảnh ngoài ngôn ngữ
- Bối cảnh giao tiếp rộng: Gồm toàn bộ yếu tố xã hội, địa lý, chính trị, kinh tế, văn hóa, phong tục, tập quán của cộng đồng ngôn ngữ. Đây là bối cảnh văn hóa của ngôn ngữ và tạo nên sản phẩm ngôn ngữ.
- Bối cảnh giao tiếp hẹp: Đây là nơi và thời gian mà câu nói xuất hiện, bao gồm các sự kiện và hiện tượng xảy ra xung quanh.
- Hiện thực được đề cập: Có thể là hiện thực bên ngoài các nhân vật giao tiếp hoặc là tâm trạng của con người.
3. Văn cảnh
- Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, ngữ cảnh cũng là văn cảnh mà ngôn ngữ xuất hiện.
- Văn cảnh có thể là lời đối thoại hoặc lời đơn thoại, có thể ở dạng nói hoặc viết.
III. Vai trò của ngữ cảnh
- Đối với người nói (người viết) và quá trình sáng tác lời nói, câu văn, ngữ cảnh đóng vai trò là môi trường tạo ra lời nói, câu văn.
- Đối với người nghe (người đọc) và quá trình hiểu lời nói, câu văn, ngữ cảnh rộng và hẹp đóng vai trò quan trọng để hiểu đúng, hiệu quả.
Tổng kết:
- Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ, cung cấp cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói, đồng thời là căn cứ để hiểu rõ lời nói.
- Ngữ cảnh bao gồm: nhân vật giao tiếp, bối cảnh rộng và hẹp, hiện thực được đề cập và văn cảnh.
- Ngữ cảnh có vai trò quan trọng trong quá trình sáng tác và hiểu lời nói.
Soạn bài Ngữ cảnh – Mẫu 2
Câu 1: Phân tích chi tiết miêu tả
Bối cảnh đất nước
- Thực dân Pháp xâm lược nước ta, vua quan nhà Nguyễn đầu hàng, nhân dân căm ghét và quyết tâm đấu tranh chống lại kẻ thù xâm lược.
Bối cảnh câu văn
- Tin tức về kẻ thù đã có từ mười tháng, nhưng vẫn chưa thấy lệnh quan. Trong lúc đó, nhân dân đều cảm thấy chướng tai gai mắt trước những hành vi của kẻ thù.
Câu 2: Hiện thực được nói tới trong hai câu thơ
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non
- Hiện thực được nói tới trong hai câu thơ này là cảnh người phụ nữ vẫn đơn độc một mình trong đêm tối, trong khi tiếng trống canh vẳng xa xăm.
Câu 3: Hình ảnh bà Tú trong bài thơ Thương vợ của Tú Xương
- Hoàn cảnh: Xã hội phong kiến có những tư tưởng bất công với người phụ nữ.
- Hình ảnh bà Tú: Một người phụ nữ vất vả, tần tảo.
Câu 4: Yếu tố ngữ cảnh trong bài thơ Vịnh khoa thi Hương của Tú Xương
- Hoàn cảnh sáng tác: Khi thực dân Pháp đánh chiếm Hà Nội, trường thi ở đây bị bãi bỏ. Từ năm Bính Tuất (1886), các sĩ tử ở Hà Nội phải xuống thi chung ở trường Nam Định.
- Nội dung bài thơ: Tác giả sáng tác Vịnh khoa thi Hương để mô tả cảnh trường thi rối ren, nhằm làm nổi bật tiếng cười của xã hội thực dân nửa phong kiến.
Câu 5: Hiểu câu hỏi trong ngữ cảnh
Trên đường đi, hai người không quen biết gặp nhau. Một người hỏi: “Thưa bác, bác có đồng hồ không ạ?”. Trong ngữ cảnh đó, câu hỏi không hề liên quan đến chiếc đồng hồ. Người hỏi đơn giản chỉ muốn biết thời gian hiện tại.
