Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về bài thơ “Ngắm trăng” của chủ tịch Hồ Chí Minh. Bài thơ này không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên mà còn khắc họa tâm hồn thư thái, lạc quan của Bác trong hoàn cảnh ngục tù. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.
Bài thơ “Ngắm trăng”
Phiên âm:
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,
Đối thử lương tiêu nại nhược hà?
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,
Nguyệt tòng song khích khán thi gia.
Dịch nghĩa:
Trong tù không có rượu cũng không có hoa,
Trước cảnh đẹp đêm nay, không biết làm thế nào?
Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,
Trăng từ bên ngoài khe cửa, ngắm nhà thơ.
Dịch thơ:
Trong tù không có rượu cũng không có hoa,
Cảnh đẹp đêm nay khó lòng lời nào.
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
(Nam Trân dịch)
Đôi nét về tác giả Hồ Chí Minh
1. Vài nét về tiểu sử
- Hồ Chí Minh (sinh ngày 19 tháng 5 năm 1890 – mất ngày 2 tháng 9 năm 1969) là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam.
- Hồ Chí Minh có tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung. Quê ở làng Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
- Gia đình: Thân phụ là cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc – một nhà Nho yêu nước có tư tưởng tiến bộ có ảnh hưởng lớn đến tư tưởng của Người. Thân mẫu của Người là bà Hoàng Thị Loan.
- Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Người đã sử dụng nhiều tên gọi khác nhau: Nguyễn Tất Thành, Văn Ba, Nguyễn Ái Quốc… Tên gọi “Hồ Chí Minh” được sử dụng lần đầu tiên trong hoàn cảnh: Ngày 13 tháng 8 năm 1942, khi Trung Quốc với danh nghĩa đại diện của cả Việt Minh và Hội Quốc tế Phản Xâm lược Việt Nam để tranh thủ sự ủng hộ của Trung Hoa Dân Quốc.
- Không chỉ là một nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc, Hồ Chí Minh còn được biết đến với tư cách là một nhà văn nhà thơ lớn.
- Hồ Chí Minh được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới.
2. Sự nghiệp văn học
a. Quan điểm sáng tác
- Hồ Chí Minh coi văn học là vũ khí chiến đấu lợi hại phụng sự cho sự nghiệp cách mạng. Nhà văn cũng phải có tinh thần xung phong như chiến sĩ ngoài mặt trận.
- Bác luôn chú trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học.
- Khi cầm bút, Hồ Chí Minh luôn tự đặt câu hỏi: Viết cho ai? Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết thế nào?
b. Di sản văn học
- Văn chính luận: từ những thập niên đầu thế kỉ XX, các bài văn chính luận mang bút danh Nguyễn Ái Quốc viết bằng tiếng Pháp thể hiện tính chiến đấu mạnh mẽ.
- Truyện và kí hiện đại: tố cáo tội ác dã mạn, bản chất xảo trá của bọn thực dân phong kiến và tay sai.
- Thơ ca: thơ tuyên truyền cách mạng mộc mạc, giản dị, dễ nhớ, dễ thuộc; thơ nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển với yếu tố hiện đại, cô đọng, súc tích.
c. Phong cách nghệ thuật
- Văn chính luận: ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, giàu tính luận chiến.
- Truyện và kí hiện đại: nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thúy, sâu cay.
- Thơ ca: thơ mộc mạc, giản dị; thơ nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển với yếu tố hiện đại, cô đọng, súc tích.
Giới thiệu về bài thơ “Ngắm trăng”
1. Xuất xứ
- Bài thơ “Ngắm trăng” được rút ra từ tập Nhật kí trong tù (1942 – 1943).
- Nhật kí trong tù được sáng tác từ tháng 8 năm 1942 đến tháng 9 năm 1943.
- Đây là một tập thơ chữ Hán với 133 bài, sáng tác trong thời gian Hồ Chí Minh bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng Tây, Trung Quốc.
- Tác phẩm không chỉ ghi lại cuộc sống ở trong tù của Người mà còn nhằm tố cáo chế độ hà khắc của chính quyền Tưởng Giới Thạch.
2. Thể thơ
- Thể thơ “Ngắm trăng” thuộc thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
- Hình ảnh trong thơ gần gũi, bình dị.
3. Bố cục
- Bài thơ gồm 2 phần:
- Phần 1: Hai câu đầu mô tả cảnh ngộ của Bác trong đêm trăng.
- Phần 2: Hai câu sau thể hiện sự giao hòa giữa trăng và Bác.
4. Nhan đề
- Nhan đề “Ngắm trăng” chỉ một thú chơi tao nhã của các văn nhân thi sĩ thời xưa.
- Trong bài thơ, Hồ Chí Minh đang ở trong hoàn cảnh ngục tù nhưng tâm hồn vẫn tràn đầy lạc quan, thư thái để ngắm trăng.
5. Nội dung
- Bài thơ “Ngắm trăng” đã cho thấy tình yêu thiên nhiên đến say mê của Hồ Chí Minh. Dù trong môi trường ngục tù khắc nghiệt, nhưng tâm hồn của Bác vẫn ung dung và thư thái để ngắm trăng.
6. Nghệ thuật
- Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, hình ảnh giản dị, gần gũi.
Dàn ý phân tích bài thơ “Ngắm trăng”
(1) Mở bài:
Dẫn dắt, giới thiệu về bài thơ “Ngắm trăng”.
(2) Thân bài:
a. Cảnh ngộ của Bác trong đêm trăng:
- Hoàn cảnh ngắm trăng: thời gian, không gian, điều kiện.
- Tâm trạng của Bác trước cảnh trăng “khó hững hờ”.
b. Sự giao hòa giữa trăng và Bác:
- Mô tả sự giao hòa giữa trăng và Bác qua khung cửa nhà tù.
- Nhân hóa trăng và sự thăng hoa của tâm hồn nhà thơ.
(3) Kết bài:
Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Ngắm trăng”.
Đó là những điểm chính về bài thơ “Ngắm trăng” của chủ tịch Hồ Chí Minh. Bài thơ này không chỉ là một tác phẩm văn học đẹp mà còn là một biểu tượng văn hóa về lòng yêu nước, yêu thiên nhiên của dân tộc. Hy vọng qua bài viết này, các bạn đã hiểu thêm về giai thoại văn hóa của đất nước và tình yêu dành cho chủ tịch Hồ Chí Minh.
