Chuyên đề ôn thi học sinh giỏi môn Ngữ văn 7: Hãy chuẩn bị tài liệu ôn thi HSG môn Ngữ văn 7 để đạt kết quả tốt nhất cho kỳ thi HSG năm 2022-2023. Tài liệu này bao gồm 8 chuyên đề và 73 đề ôn luyện có đáp án kèm theo. Được thiết kế nhằm giúp bạn rèn kỹ năng và đạt điểm cao trong môn Ngữ văn. Đồng thời, tài liệu cũng giúp bạn làm quen với các dạng đề thi cơ bản và nâng cao trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp quận, huyện, thành phố.
Chuyên đề 1: Cảm thụ tác phẩm văn học
A. Mức độ cần đạt:
- Các biện pháp tu từ và các tín hiệu nghệ thuật ngôn từ trong các đoạn văn, thơ tiêu biểu.
- Cách phát hiện và phân tích các biện pháp tu từ trong một đoạn văn, đoạn thơ.
- Bố cục của bài văn cảm thụ văn học.
- Cách viết một bài văn cảm thụ văn học khoảng 300 từ (1 trang).
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: Đọc tài liệu tham khảo, soạn giáo án chi tiết.
- Học sinh: Học và làm các bài tập theo yêu cầu cụ thể của giáo viên.
C. Nội dung chuyên đề:
I. Phương pháp làm văn cảm thụ
- Cảm thụ thơ văn là gì?
- Cảm thụ văn học là đi tìm vẻ đẹp, cái hay của những bài thơ, bài văn.
- Là cảm nhận và đánh giá được cái hay, cái đẹp của văn bản đó. Biết dùng ngôn từ diễn tả giúp người nghe đồng cảm với mình khi nghe bài thơ, văn đó.
- Cảm thụ những gì?
- Phát hiện và chỉ ra những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ, văn.
- Nêu nội dung của văn bản và việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó làm cho nội dung trở nên hay hơn.
- Đoạn thơ đó viết bằng thể thơ gì? Lục bát hay thơ tự do.
- Nhịp điệu của bài thơ như thế nào?
- Các bước cảm thụ: Gồm 4 bước
- Đọc kĩ bài (đoạn) văn, thơ và phát hiện chủ đề, biện pháp, dấu hiệu nghệ thuật.
- Chỉ ra biện pháp, dấu hiệu nghệ thuật đó.
- Phân tích tác dụng của biện pháp, dấu hiệu nghệ thuật để bật lên nội dung, chủ đề của (đoạn) văn, thơ đó.
- Nêu những suy nghĩ, cảm xúc, đánh giá, liên tưởng của mình về (đoạn) văn, thơ đó gợi ra.
II. Một số nghệ thuật trong thơ cảm thụ
- Nghệ thuật đối lập, tác dụng.
- Ví dụ: “Quạt nan như lá, Chớp chớp lay lay, Quạt nan mỏng dính, Quạt gió rất dầy. Gió từ ngọn cây, Có khi còn nghỉ, Gió từ tay mẹ, Thổi suốt dêm ngày” (Gió từ tay mẹ – Vương Trọng).
- Gợi ý: Cảm nhận về sự tương phản trong đoạn thơ và tầm quan trọng của mẹ.
- Nghệ thuật nhân hóa
- Ví dụ: “Cỏ gà rung tai, Nghe, Bụi tre, Tần ngần gỡ tóc, Hàng bưởi, đu đưa, Bế lũ con, Đầu tròn, Trọc lốc” (Mưa – Trần Đăng Khoa).
- Cảm nhận về cách tác giả làm sinh động hình ảnh của cảnh vật.
- Nghệ thuật so sánh
- Ví dụ: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa, Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” (Cảnh khuya – Hồ Chí Minh).
- Nhận xét về tác dụng của sự so sánh trong đoạn thơ.
- Liệt kê hình ảnh
- Ví dụ: “Em yêu màu vàng, Lúa đồng chín rộ, Hoa cúc mùa thu, Nắng trời rực rỡ” (Sắc màu em yêu).
- Cảm nhận về tác dụng của liệt kê hình ảnh trong đoạn thơ.
- Phép đảo ngữ
- Ví dụ: “Lom khom dưới núi tiều vài chú, Lác đác bên sông chợ mấy nhà” (Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan).
- Nhận xét về tác dụng của phép đảo ngữ trong đoạn thơ.
- Phép tăng cấp
- Ví dụ: Mưa rả rích dêm ngà. Mưa tối tăm mặt mũi. Mưa thối đất, thối cát. Trận này chưa qua, trận khác đã tới, ráo riết, hung tợn hơn. Tưởng như biến có nhiều nước trời hút hết lên đổ xuống đất liền.
- Nhận xét về tác dụng của phép tăng cấp trong đoạn thơ.
- Sóng đôi
- Ví dụ: “Từ xa nhìn lại cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ. Hàng ngàn bông hoa gạo là hàng ngàn ngọn lửa hồng. Hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh. Tất cả lung linh trong nắng” (Tài liệu của nhung tây).
- Cảm nhận về tác dụng của nghệ thuật sóng đôi trong đoạn thơ.
- Lặp từ ngữ
- Ví dụ: “Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác, Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây, Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này” (Viếng lăng Bác – Viễn Phương).
- Nhận xét về tác dụng của việc lặp từ ngữ trong đoạn thơ.
III. Cách trình bày bài văn cảm thụ về bài (đoạn) văn thơ
- Mở bài: Dẫn dắt từ chủ đề, giới thiệu xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác, tên tác giả và cảm nhận chính của bản thân về bài (đoạn) văn thơ.
- Thân bài: Phân tích các biện pháp nghệ thuật, dấu hiệu nghệ thuật trong bài (đoạn) văn thơ và đánh giá giá trị của chúng. Nêu suy nghĩ, cảm xúc và đánh giá cá nhân về bài (đoạn) văn thơ.
- Kết bài: Đánh giá khái quát về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài và khẳng định ý nghĩa của bài (đoạn) thơ trong tâm hồn người đọc.
IV. Luyện tập
- Đề 1: Trình bày cảm nhận của bạn về đoạn thơ: “Những ngôi sao thức ngoài kia, Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con, Đêm nay con ngủ giấc tròn, Mẹ là ngọn gió của con suốt đời” (Trần Quốc Minh).
- Chủ đề: Tình mẹ
- Biện pháp nghệ thuật: So sánh
- Tác dụng: So sánh tầm quan trọng của mẹ với những ngôi sao. Mẹ thức trắng đêm để chăm sóc con. Mẹ là nguồn cảm hứng và bình an trong cuộc sống của con.
Liên hệ: Lời bài hát “Bàn tay mẹ”
“Bàn tay mẹ, bế chúng con. Bàn tay mẹ, chăm chúng con. Cơm con ăn, tay mẹ nấu. Nước con uống, tay mẹ đun. Trời nóng bức, gió từ tay mẹ. Con ngủ ngon, trời giá rét cũng bàn tay mẹ ủ ấm con…”
Với thể thơ lục bát mang âm điệu nhẹ nhàng, như những lời ru, nhà thơ cho chúng ta cảm nhận sâu sắc hơn về tình mẹ, thấu hiểu và biết ơn người sinh ra mình.
Tải file tài liệu để xem thêm các tài liệu ôn thi HSG môn Ngữ văn 7.
